Sorginak nola ezagutu "Izana duan guztiak izana du". Dio auskal esaera zahar batek. lzena dutenez, beraz, egiazko izatea dute sorginek ere. Egia esanda, izena bakarrik ez, beste gauza asko ere badakizkigu sorginei buruz: haien ekintzak, haien festak, haien izaera eta ezaugarriak ... Guztia ez da gezurra izango ezta? Zer diozu zuk? Sorginak, noski, ez dira agerian ibiltzen; haien sorgin izaera hori izkutuan gordetzen dute. Ez da erraza sorginak ezagutzen. Baina badira zenbait ezaugarri sorgintasun horren adierazle direnak:
Froga ezazu sorgina zaren? Sorginak gertu dabiltza Jakina da sorginak gauez biltzan direla beran festak ospatzako. Beren batzar-tokirik ospetsuena Akelarre izan da, Nafarroako Zugarramurdiko zeIaitxo bat. Hain azaguna eginda Akelarre izen hau, sorgin biltzarre guztiei izen honekin deitu zaiela geroztik, eta ez euskaraz bakarrik, munduko hizkuntza askotan. Baina, erne! Sorginak ez dira akelarretan bakarrik ibiltzen:
Eta badaezpada ere kontuz ibili beti sorginak aipatzerakoan, behin haien izena esanez gero, gauez haien bisita izateko arriskua egotan oman da eta. Sorginak uxatzeko Sorginak ez omen dira konpainia atsegin,a eta haiek uxatzeko bide ugari asmatu izan zituzten gure arbasoek. Etxean egonez gere, txilar adar bat edota elorri zuria ipini behar da. Honela sorginek ihes egiten dute. R. M. Azkue IRAKURGAIAK 5 — ELKAR "EuskaIerriaren Yakintza" SORGINAK KALAKAN Sorginen esapideak:
sorgin irudia." "Iji, aja. "Lamia ederrak are
Sorginkerietan jarduteko formulak: "Arriola, marriola, kin kuan kin, “Ilko al-duk, amen (J. M. Barandianekjasoak)
Sorgin-kantak: 1. Lau kirinkum, Iau kirinkun, lau kirinkun lena" (bis) 2. "Gorbeiako larran aker bat dago erdian Atso herrenak dabiltz bare aurrean dantzan Goazen goazen eurari
laguntzen, 3. 4. Baga, biga, higa,laga, boga, Sega, sai, soi, bele, arma tiro, pun! lliki miliki, gerrena plat plio zopa, kikili salda, urrun, edan ado klik! lki mili kili klik! (Herrikoia)
SORGiN KANTAK (dantzatzeko)
5. ZER GERTATZEN DA HAIN BERANDU Zer gertatzan da hain berandu 6. GAU BELTZ ETA ILUNETAN Gau beltz eta ilunetan 7. SORGINA PIRULINA Sorgina pirulina Urra lábiru, labiru, labiru, Sarean zun zun
Adurra eta Begizkoa Sineste zeharren munduan gauza eta izaki guztiek bere irudia dute, biak loturik daude indar — adur- batez, izaki baten irudiari egiten zaiona, izakiari berari gertatuko zaiolakoan. Hau usadiozko sinestea zen gure Herrian, beste askotan bezala eta edibide askok hala dute frogetzen. Bestaldetik begizkoa dugu. Begizkoa zenbait pertsonek begien bitartez zabaltzen ahal zuten indar gaixtoa zen. Normalki sorginen ahalmena izanik, gerta zitekeen zenbaitek ahalmen bera izatea, nahi eta jakin gabe nondik heldu zitzaien. Azken hauek, eta sorginek ez bezala, pertsonak eta animaliak kolpatzen ahal zituzten nahi gabe. Begizkoez babesteko kuttunak erabiltzen ziren. Zenbait herritan anlmaliei are jartzen zizkieten, babesturik gerta zitezen. Esan bezala begizkoen aurka erabiltzen ziren kuttunak, era askotakoak ziren, Amezketan (G) haurrari lepotik-dilindan poltsatxo bat jartzen zioten, barnean txanpon bat, ikatza, apioa eta zilborrestearen zatitxo bat zituela. Zeanurin (B) oilo gorotza eta ikatza zituen.
Mundu hau bitxia egiten zaigu orain, baina Iehen garbi zegoen; Ormaiztegin (G) hala esaten zuten: " Begizkorik eztala? lzena ezarri zaionean, zerbait bada" Gaur eagun, beste itxuraz izanik ere, badira halako irudipen asko. Indar ezezagun hauetaz herriak kontu handia zeukan, esaera honek ongi adierazten duen bezala: "Direnik, ez da sinistu behar, ez direla, ez da asan behar " EUSKAL MITOLOGIA. Gasteizko Berritzegunen, Nekane Sagastumek eta Biotza Pikok egindako bildumatik aterata. IRUDIAK: Koldo Alijostes |